Automatiseren bij hoogbegaafde kinderen

.

Automatiseren bij hoogbegaafde kinderen: Waarom herhaling vaak saai is

Voor veel kinderen is automatiseren een essentieel onderdeel van het leerproces. Denk aan het automatiseren van rekenen, lezen en schrijven – vaardigheden die vaak door middel van herhaalde oefening worden verworven. Voor hoogbegaafde kinderen kan dit echter een uitdagend en soms zelfs frustrerend proces zijn. Door hun snelle begrip en aanleg om snel verbanden te leggen, vinden zij herhaalde oefeningen vaak saai en zinloos.

Wat is automatiseren?

Automatiseren is het proces waarbij een bepaalde vaardigheid door herhaling wordt omgezet in een automatische handeling. Bij kinderen betekent dit dat ze bijvoorbeeld sommen snel en zonder nadenken kunnen oplossen, of woorden vloeiend kunnen lezen. Automatiseren is belangrijk voor het leren van basisvaardigheden, zodat er ruimte vrijkomt voor complexere taken en creatieve processen nadien.

Waarom zijn herhalingen saai voor hoogbegaafde kinderen?

Hoogbegaafde kinderen hebben een scherp intellect en een sterke motivatie om te leren. Ze kunnen vaak snel verbanden leggen, patronen herkennen en concepten begrijpen. Dit betekent dat ze na een paar keer oefenen een bepaalde vaardigheid al beheersen. Herhaling is voor hen niet meer nodig om de stof te begrijpen, en kan dus demotiverend werken voor hen:

1. Snel begrip van concepten
   Hoogbegaafde kinderen hebben vaak maar weinig uitleg nodig om een nieuw concept te begrijpen. Waar andere kinderen tientallen keren moeten oefenen om iets te automatiseren, kan een hoogbegaafd kind het al na een paar keer doorhebben.
2. Gebrek aan uitdaging
   Wanneer hoogbegaafde kinderen gedwongen worden om veel herhalende oefeningen te maken, ervaren ze vaak een gebrek aan uitdaging. Dit kan leiden tot verveling en demotivatie. Ze willen verder met nieuwe, uitdagende stof, maar worden tegengehouden door de noodzaak om vaardigheden eindeloos te herhalen.
3. Voorkeur voor diepgang en complexiteit
   In plaats van eindeloze herhaling, willen hoogbegaafde kinderen vaak dieper in de stof duiken of complexere problemen oplossen. Ze gedijen beter wanneer ze kunnen onderzoeken en experimenteren, in plaats van vast te zitten in routinematige oefeningen.
4. Verhoogde gevoeligheid voor zinloosheid
   Veel hoogbegaafde kinderen zijn zeer gevoelig voor wat zij als “zinloos” ervaren. Wanneer een opdracht weinig waarde heeft voor hun begrip of voortgang, kunnen ze deze als tijdsverspilling beschouwen. Dit kan leiden tot weerstand, vermijdingsgedrag of zelfs onderpresteren.
   Denk hier ook aan het top-down leren, hoogbegaafde kinderen weten graag waarom ze iets moeten leren. Als ze weten waarvoor het uiteindelijk moet dienen, gaat de motivatie om te automatiseren stijgen.

Hoe kunnen we beter inspelen op de leerbehoeften van hoogbegaafde kinderen?

Het is belangrijk dat we de leerbehoeften van hoogbegaafde kinderen erkennen en daar rekening mee houden. Automatiseren is weliswaar een essentieel onderdeel van het leren, maar dat betekent niet dat het op dezelfde manier moet worden aangeboden aan elk kind. Hier zijn enkele manieren om het automatiseren beter af te stemmen op de behoeften van hoogbegaafde kinderen:

1. Differentieer in het tempo van leren
   Geef hoogbegaafde kinderen de mogelijkheid om sneller door de stof te gaan als ze een vaardigheid al beheersen. Laat hen niet vastzitten in eindeloze herhalingen, maar bied verrijkingsstof of versnelde leermogelijkheden aan.
2. Bied complexere oefeningen aan
   In plaats van dezelfde simpele opgaven telkens te herhalen, kun je hoogbegaafde kinderen oefeningen aanbieden die een stap verder gaan. Denk aan complexe rekenproblemen, uitdagende taalopdrachten of het oplossen van puzzels die hun kritisch denken stimuleren. Dit houdt hun interesse vast en zorgt ervoor dat ze gemotiveerd blijven om die herhaling toch te doen.
3. Maak gebruik van compacten
   Compacten houdt in dat kinderen minder oefeningen hoeven te maken zodra ze hebben aangetoond dat ze de stof beheersen. In plaats van 20 rekensommen, hoeven ze er slechts 5 te maken om hun beheersing aan te tonen, waarna ze verder kunnen met meer uitdagende stof.
4. Integreer creatief en probleemoplossend leren
   Voeg elementen toe die creatief en probleemoplossend leren bevorderen. Hoogbegaafde kinderen vinden het vaak leuk om nieuwe manieren te ontdekken om iets op te lossen, waardoor hun automatiseringsproces ook uitdagend en interessant blijft.
5. Gebruik van spelenderwijs leren
   Hoogbegaafde kinderen houden vaak van spel en competitie. Het automatiseren van vaardigheden kan speelser worden gemaakt door het gebruik van educatieve spellen, quizzen of competities. Denk aan het oefenen van rekenvaardigheden met rekenspelletjes, het lezen van verhalen die aansluiten bij hun interesses, of het gebruik van puzzels en raadsels die probleemoplossend denken stimuleren.
6. Integreren van verschillende vakgebieden
   Hoogbegaafde leerlingen vinden het vaak leuk om verbanden te leggen tussen verschillende vakgebieden. Door automatiseren te combineren met andere leeractiviteiten, zoals rekenen in een natuurkundige context of taalvaardigheid in combinatie met geschiedenis, kunnen ze op een geïntegreerde manier leren. Dit maakt het leerproces interessanter en relevanter voor hen.

Hoe herken je dat een hoogbegaafd kind moeite heeft met automatiseren?

Soms kan het lastig zijn om te herkennen dat een hoogbegaafd kind vastloopt op het gebied van automatiseren, omdat het gedrag op het eerste gezicht misschien lijkt op “luiheid” of “gebrek aan motivatie.”
Enkele signalen op een rijtje:

1. Verzet tegen repetitieve taken: Het kind weigert herhalende opdrachten te maken of klaagt dat het saai is. (Tip: vraag naar wat ‘saai’ voor het kind betekend. Dit kan doel op de vele herhaling, maar soms ook dat het kind er niet mee aan de slag kan. Het gevoel is hetzelfde, maar wat erachter zit niet.)
2. Onderpresteren: Langdurige blootstelling aan saaie en repetitieve taken kan leiden tot onderpresteren. Hoogbegaafde leerlingen kunnen hun interesse in het leren verliezen en zich niet meer inspannen, wat ertoe kan leiden dat hun werk niet langer hun ware capaciteiten weerspiegelt.
3. Snelle afleiding of dromerig gedrag: Het kind lijkt snel afgeleid of gaat “in gedachten verzonken” wanneer het saaie, herhalende oefeningen moet maken.
4. Zoeken naar uitdagendere taken: Het kind zoekt actief naar complexere problemen om op te lossen, zelfs als deze niet tot de reguliere lesstof behoren.
   Het kan ook zijn dat het kind de ‘makkelijke’ lesstof als vaag gaat ervaren. Ze zijn steeds op zoek naar adertjes onder gras, want ‘zo makkelijk kan het toch niet zijn’. Ze gaan dan complexe manieren bedenken om een eenvoudige oefening op te lossen.

De kracht van een flexibel leerproces

Voor hoogbegaafde kinderen is het belangrijk dat hun leerproces flexibel en afgestemd is op hun unieke behoeften. Herhaling is een noodzakelijk onderdeel van leren, maar de mate van herhaling en de manier waarop het wordt aangeboden, moet worden aangepast aan de mogelijkheden en interesses van het kind. Door automatiseren op een slimme en uitdagende manier aan te bieden, kunnen we hoogbegaafde kinderen helpen om gemotiveerd te blijven en hun volledige potentieel te benutten en ontwikkelen. Door in te spelen op hun behoefte aan uitdaging en variatie, kunnen we hen ondersteunen in hun leerproces en ervoor zorgen dat leren voor hen een boeiend avontuur blijft in plaats van een saaie routine.