Wanneer we het hebben over hoogbegaafdheid, denken veel mensen spontaan aan sterke cognitieve capaciteiten, creatieve oplossingen en een groot leervermogen. Toch zit daar vaak maar een deel van het verhaal. Want hoogbegaafdheid sluit leer- of ontwikkelingsstoornissen niet uit. Integendeel: sommige kinderen zijn dubbel bijzonder – ze zijn hoogbegaafd én worden ook geconfronteerd met bijvoorbeeld dyslexie, ADHD, of een andere leer- of ontwikkelingsstoornis.
Juist bij deze kinderen zien we vaak dat hun talenten de moeilijkheden maskeren. Ze compenseren met hun sterke kanten, waardoor hun ondersteuningsnoden lang onopgemerkt blijven. Maar andersom kan het ook, dat enkel de ontwikkelingsstoornis wordt opgemerkt, waardoor de hoogbegaafdheid onder de radar blijft.
Iemand wordt als twee keer speciaal aanschouwd wanneer deze hoogbegaafd is in een of meerdere gebieden én ook een leer-, emotionele, fysieke, sensorische en/of ontwikkelingsstoornis heeft. (Bronnen: Assouline, Foley Nicpon & Whiteman, 2010; Brody & Mills, 1997; Foley Nicpon, Allmon, Sieck & Stinson, 2011; Neihart, 2008; Reis, Baum & Burke, 2014)
Er worden 3 categorieën onderscheiden:
(Bronnen: Brody & Mills, 1997; Neihart, 2008)
Compenseren betekent dat een kind tekortkomingen of moeilijkheden probeert te overbruggen door sterk in te zetten op andere vaardigheden. Een hoogbegaafd kind met dyslexie kan bijvoorbeeld uitstekend redeneren, waardoor het begrijpend lezen vlot lijkt te gaan, ook al kost het technisch lezen veel energie. Een kind met ADHD kan door zijn creativiteit slimme strategieën ontwikkelen om taken alsnog tot een goed einde te brengen, terwijl de aandachtsproblemen onderliggend blijven bestaan.
Die compensatiestrategieën werken vaak… tot op zekere hoogte. Het resultaat: de problemen worden pas laat zichtbaar of verkeerd ingeschat. Compenseren mag daarom niet verward worden met onderpresteren. De onderliggende oorzaak van deze twee is totaal verschillend.
Omdat deze kinderen slagen in het verbloemen van hun uitdagingen, denken leerkrachten, ouders en soms ook hulpverleners dat er geen probleem is. Maar het feit dat we iets niet zien, betekent niet dat het er niet is.
Het risico is groot:
Kinderen die voortdurend moeten compenseren, laten vaak op termijn ander gedrag zien. Denk aan:
Dit gedrag is niet het probleem op zich, maar een signaal van uitputting, een kreet om hulp.
In onze praktijk hanteren we het principe dat “het kalf niet eerst moet verdrinken voor we het redden”. Wachten tot een kind vastloopt, is niet nodig. Zodra we weten dat er een leer- of ontwikkelingsstoornis meespeelt, zetten we in op hulpmiddelen en ondersteuning. Dit zorgt voor blijvende ademruimte en dus ook groeimogelijkheden voor het kind.
Het is geen zwakte om hulpmiddelen te gebruiken, het is juist een kracht. Vergelijk het met een bril: niemand laat een kind rondlopen met wazig zicht, in de hoop dat het zelf wel manieren vindt om beter te zien.
Het doel is dus niet om kinderen nóg beter te leren compenseren, maar om ze in hun kracht te zetten en hun talenten tot uiting te laten komen.
Talentontwikkeling betekent dat we:
Zo kunnen ze floreren, in plaats van vast te lopen in compensatietechnieken.
Dubbelbijzondere kinderen verdienen het om gezien te worden in hun volledige complexiteit: met hun talenten en met hun uitdagingen. Alleen zo kunnen ze zich ontwikkelen tot veerkrachtige, zelfbewuste jongeren en volwassenen.
Compensatie kan hen tijdelijk helpen, maar mag nooit de vervanging zijn van echte ondersteuning. Want ieder kind heeft recht op leren en groeien op een manier die energie geeft, in plaats van uitput.
Psssst: wist je dat we 2 keer per jaar een opleiding aanbieden over dit thema, klik op het woord “opleiding”
Tania Gevaert stuurt samen met Lies Thomas Samen Slimmer Groeien aan. Zij is tevens co-stichter van het Steunpunt Onderpresteren vzw. Tania is psychotherapeut en ECHA specialist in Gifted Education. Ze studeerde reeds meer dan 15 jaar aan internationaal gerenommeerde instellingen (AIHP, Korzybski International, KULeuven, Radboud Universiteit, …). Ze is spreker op internationale congressen waar ze haar praktijkonderzoek deelt.
In het dagelijks werk begeleidt ze ouders, jongeren en volwassenen die hulp zoeken bij het hoogbegaafd zijn. Tania is co-auteur van het boek “Slim onderpresteren aanpakken”, “Wardje Wijsneus” en “Feiten & Fabels” en auteur van de boeken “De slimme onderpresteerder” en “Hoogbegaafd opvoeden.”
Annelies ‘Lies’ Thomas, mama van 4 puberende meiden, is kind- en jongerenpsychotherapeut (AIHP) en Talentbegeleider (Novilo). In 2024 werd ze businesspartner van Tania Gevaert bij Samen Slimmer Groeien.
Voordien heeft zij meer dan 10 jaar voor de klas gestaan. Momenteel is ze nog steeds voor enkele uren actief als muziekleerkracht in het DKO.
Lies is deskundige in hoogbegaafdheid en zet zich in de praktijk in voor het begeleiden en coachen van kinderen en jongeren. Voor psychodiagnostiek richt zij zich zowel op kinderen, jongeren alsook op volwassenen. Bij Samen Slimmer Groeien is ze vooral actief op de locaties in Hasselt en Turnhout.
Creativiteit is een rode draad doorheen het pad dat ze tot nu toe bewandeld heeft. Ze heeft een basis als muziekpedagoog.
