Creativiteit en wijsheid

Creativiteit, hoe jij dat wijs inzet

Creativiteit wordt gezien als een basiskenmerk in het hoogbegaafdheidsprofiel. Je kan dit inzetten om je gelijk te halen, om je te verrijken maar ook als een hefboom in dat andere kenmerk dat bij hoogbegaafdheid hoort: wijsheid. Hoe je dat kan doen, leren we je hier.

Creativiteit nader bekeken

Ons team volgt vaak bijscholingen. In de masterclasses van het Steunpunt Onderpresteren vzw in 2023 werd de focus gelegd op de niet-cognitieve vaardigheden bij hoogbegaafdheid.

Sprekers dr. Sven Matthijssen en dr. Sareh Karami kwamen elk hun onderzoek toelichten. Dit leerden wij alvast uit deze avonden.

Intelligentie en kennis zijn belangrijk, maar niet voldoende om ook succesvol te zijn. Creativiteit en innovatie zijn essentieel in een wereld vol verandering. Een omschrijving kan dan ook zijn: creativiteit als ontwikkelaar van nieuwe producten. Maar ook het aanpassen en verbeteren van ideeën, producten. Het hoeft niet altijd volledig nieuw te zijn om creatief genoemd te worden.

Een creatief idee kan vernieuwend zijn, in een gegeven context. Een andere blik op… Creativiteit is ook “out-of-the-box” en dan tegenover probleemoplossing binnen dat binnen het vooropgestelde kader blijft.

“Our world is changing faster than ever before.”

Wat als creatief zijn leidt tot misbruik (the dark side of creativity)

Creativiteit kent geen grenzen, maar wat als deze gedrevenheid leidt tot innovatieve manieren om misbruik te plegen. Je kan spontaan denken aan hackers, dealers, maar ook aan manipulatief gedrag dat anderen op een creatieve manier aanzet tot… Creatieve handelingen worden mogelijk daardoor al snel de kop ingedrukt. Het lijkt veiliger om kinderen de juiste weg te tonen, dan hun creativiteit vrij spel te bieden.

Het is toch wel belangrijk om creativiteit te temperen met wijsheid. In een belangenafweging, op korte en lange termijn.

“No wisdom without creative thinking.”

Een paar voorbeelden van goed bedoelde creativiteit die ontspoord is geraakt. Denk maar aan hackers, je hebt white hat hackers maar er bestaat ook cybercriminaliteit. Sociale media helpen de wereld ruimer te maken, maken verbinding mogelijk met mensen die ver van je af wonen. Toch is er veel misinformatie en cyberpesten. En denk maar aan de gevolgen van onze uitvindingen, voorbeeld plastiek, batterijen, … Het is wijs om kritisch te zijn, gevolgen onder ogen te zien. Kinderen leren om hun creativiteit wijzer in te zetten.

Zo zetten we creativiteit wijs in

Kinderen zijn kritische denkers, ze stellen alles in vraag. Het hoogbegaafde kind onderscheid zich in de snelle en vroeg ontwikkeling. Dit kind lijkt onverzadigbaar in het ontdekken van de wereld. Op zich verandert dat niet zo heel veel als volwassene.

Het kan wel zijn dat je dit talent een loopje met je is gaan nemen. Bij een aantal volwassen hoogbegaafden zien we dat ze zo kritisch zijn geworden dat er geen vertrouwen meer is. De verbinding is zoek. Dit kerntalent is een allergie geworden, het loopt je eerder voor de voeten dan het handig is. Losgeslagen creativiteit kan zich vertalen in piekeren. Je brein blijft maar mogelijke oplossingen aanleveren. Creativiteit wordt niet vanzelf handig ingezet.

Je wordt ook niet vanzelf wijzer met het ouder worden. Ervaring geeft wel wijsheid, maar er is ook een dosis reflectie nodig om tot leren te komen. En dat start bij school, bij gestuurde reflectie in dat chaotische, creatieve brein van je.

Stel deze vragen in je proces naar wijsheid

Stel meer vragen, ga doorvragen.
- Wat als…
- Focus niet alleen op het negatieve, open blik houden.
Zoek meer informatie
- Wat denk jij?
- Wat zouden we nog meer kunnen doen/proberen?
- Welke oplossingen zouden we nog kunnen bedenken?

Wijsheid komt niet vanzelf, we moeten het aanwakkeren.

Zo leren we kinderen om creatief te denken in de klas:

Discussie is het medium, in groep maar ook 1-op-1
Vragen stellen met een open einde
Probleem oplossende oefeningen, in groep
Uitleg bieden, samen verkennen, opzoeken
Wat als… opdrachten en verder doordenken (Socratische methode)
Herbekijk denkfouten

Deze methode kun je zelfs met zeer jonge kinderen inzetten om hen kritisch te leren denken.

Enkele concrete ideeën

Wat te doen wanneer je getuige bent van van slechte vormen van creativiteit?
Hogere orde denkvragen: gebruik creatieve vraagstelling in je geschiedenisles (wat als, hoe voelt het paard zich in deze situatie, wat zou er gebeurd zijn als…)
Bij tieners en jongeren is gidsen hen ook kritische reflectie voorleggen om het gepsrek op gang te brengen (films zoals 12 Judges, The Last Duel)
Perspectiefname: stap eens in de ander zijn schoenen – kan ook zonder empathie (wat was het doel van deze persoon?)

Thuis kun je kinderen uitleggen wanneer wel en waarom gehoorzamen belangrijk is. Moedig hen aan om onafhankelijk te denken. Zorg dat ze weten wanneer je volgt en wanneer niet. Dat ze voor zichzelf leren denken. Leer het kind in je autonomie ondersteunende opvoedingsstijl om verschillende perspectieven in te nemen. Laat toe dat het kind ook het andere standpunt inneemt en praat erover.

Creativiteit in het opgroeien

Het is onze verantwoordelijkheid om hoogbegaafde kinderen tot wijze volwassenen te laten groeien. Laat ons op school en thuis creatief inzetten op wijsheid.