Hoogbegaafde kinderen met dyslexie: de onzichtbare tweestrijd

Hoogbegaafdheid en dyslexie lijken op het eerste gezicht twee uitersten, maar ze kunnen zich (zoals andere uitdagingen) samen in één kind verenigen. Voor veel ouders en is dit een lastig te herkennen combinatie. Deze kinderen vallen vaak tussen wal en schip: hun hoogbegaafdheid maskeert de dyslexie, terwijl de dyslexie hun hoogbegaafdheid verbergt. Het gevolg? Een kind dat niet gezien wordt voor wie het werkelijk is.

De uitdaging van Dubbel Bijzonder

Hoogbegaafde kinderen met dyslexie behoren tot de zogeheten “Dubbel Bijzonder” (Twice Exceptional) groep. Hun unieke situatie vraagt om een genuanceerde benadering die zowel hun talenten als hun uitdagingen erkent. Helaas is dit in de praktijk vaak niet het geval. Deze kinderen worden zelden herkend als hoogbegaafd omdat hun leerproblemen, zoals moeite met lezen en schrijven, de boventoon voeren. Tegelijkertijd krijgen ze niet altijd de juiste ondersteuning voor hun dyslexie, omdat hun intelligentie hen in staat stelt om hun worstelingen deels te compenseren.

Maskerende effecten

Een hoogbegaafd kind met dyslexie kan strategieën ontwikkelen om te verbergen dat het moeite heeft met lezen of spellen. Door hun snelle denkvaardigheden en creatieve oplossingen kunnen de problemen lang onder de radar blijven. Tegelijkertijd kan de frustratie en vermoeidheid die voortkomt uit de dyslexie (en het compenseren ervan) ervoor zorgen dat het kind onderpresteert, wat zijn hoogbegaafdheid minder zichtbaar maakt. Dit fenomeen wordt vaak ‘maskering’ genoemd, en het leidt tot onbegrip en verkeerde diagnoses.

De emotionele impact

Deze situatie kan een zware tol eisen van het kind. Zonder de juiste erkenning en ondersteuning voelen ze zich vaak niet begrepen. Ze kunnen het gevoel hebben dat ze ‘falen’ omdat hun prestaties niet overeenkomen met hun potentieel, of dat er iets mis met hen is. Dit kan leiden tot gevoelens van onzekerheid, frustratie en zelfs depressie. Bovendien lopen deze kinderen het risico op een negatief zelfbeeld, omdat ze zichzelf alleen definiëren aan de hand van hun tekortkomingen. Hoogbegaafde kinderen gaan zich onterecht echt dom voelen omdat ze niet gezien worden in wie ze zijn in hun totaliteit, om wie ze echt zijn. We zijn dat kleine dingen het grootste veschil kunnen maken, maar erkenning op alle vlakken is nodig om hen aan boord te houden.

Hoe kunnen we helpen?

Er zijn verschillende manieren waarop ouders, leerkrachten en scholen deze kinderen kunnen ondersteunen:

1. Herkennen van de combinatie: Bewustwording is de eerste stap. Leerkrachten en ouders moeten leren om de signalen van zowel hoogbegaafdheid als dyslexie te herkennen. Dit kan door training, het volgen van studiedagen en kennisdeling.
2. Dubbele diagnostiek: Diagnostische tools en tests moeten rekening houden met beide aspecten. Een kind dat uitblinkt in mondelinge toetsen maar achterblijft in schriftelijke vaardigheden verdient nader onderzoek. Ga daarom steed op zoek naar een centrum dat breed kijkt en ook breed onderzoekt voert. Het is ook daar de bedoeling om het kind in zijn totaliteit te bekijken en ook daar niet enkel aandacht te hebben voor het IQ of voor de leerstoornis.
3. Ondersteunende maatregelen: Onderwijs dat afgestemd is op de specifieke behoeften van deze kinderen kan een groot verschil maken. Denk aan hulpmiddelen voor dyslexie, zoals tekst-naar-spraak-software, gecombineerd met uitdagend lesmateriaal om hun hoogbegaafdheid te stimuleren. Ondersteunende maatregelen, dus een aanpassing in de context, kan een zeer groot verschil maken. Houdt er echter wel rekening mee dat niet alle hoogbegaafde kinderen dit zomaar zullen toelaten, ze willen immers niet anders zijn dan de rest. In dat geval is het zeer belangrijk om deze ondersteunende tools zeker toe te passen bij de studiemethode van deze leerling. Deze geraakt hier dan mee vertrouwt waardoor de negatieve balans meer in evenwicht komt. Wanneer het voordeel voor de hoogbegaafde leerling steeds groter wordt, zal de bereidheid om dit te gebruiken in de klas en bij examens ook stap voor stap gaan groeien.
4. Focus op sterke punten: Het is belangrijk om de nadruk te leggen op wat het kind wel kan, en niet alleen op wat moeilijk gaat. Dit kan helpen om een positief zelfbeeld te bevorderen. Vergeet niet dat dyslexie een ‘hardware’ probleem is en je dus niet kan ‘fixen’. De leerling – en zijn omgeving- zal hiermee moeten leren omgaan. Vaak is er eerst een aanvaardingsproces om dan daarna te aanvaarden dat het zo is. De leerling moet voelen dat hij/zij helemaal ok is zoals hij/zij is en zal dan ook de goede kanten van deze dubbelbijzonderheid gaan inzien.
5. Emotionele ondersteuning: Luister naar wat het kind nodig heeft en wees empathisch. Hoogbegaafde kinderen weten immers zelf meestal heel goed wat ze nodig hebben. Het erkennen van hun worstelingen kan een wereld van verschil maken. Indien nodig kan hiervoor tijdelijk individuele begeleiding worden ingeschakeld.

Een andere kijk op leren

Hoogbegaafde kinderen met dyslexie leren ons een belangrijke les: intelligentie en leerproblemen sluiten elkaar niet uit. Door hen te zien zoals ze zijn – kinderen met zowel uitzonderlijke talenten als specifieke uitdagingen – kunnen we een leeromgeving creëren waarin ze werkelijk tot bloei komen. Het vraagt om een andere kijk op leren, maar de beloning is een kind dat zich gezien, begrepen en ondersteund voelt. En zeg nu zelf, als je dat als ouder en/of leerkracht kan bereiken, hoe mooi is dat?

Tot slot
Hoogbegaafdheid en dyslexie vormen samen een complexe puzzel, maar ook een kans om ons onderwijs inclusiever en veelzijdiger te maken. Door te investeren in begrip, diagnostiek en begeleiding kunnen we deze kinderen de kansen geven die ze verdienen. Het is tijd dat we niet langer alleen kijken naar wat zichtbaar is, maar ook naar wat verborgen ligt, want daar schuilt vaak de ware kracht van het kind.