Hoe het niet moet met slimme onderpresteerders

Wanneer loopt het vlot? Een slimme leerling wordt op handen gedragen wanneer die presteert naar de verwachtingen van zijn leerkrachten. Zo is er Mia, ze werkt regelmatig (hard is dat geenszins te noemen) en doet wat ze moet op taken en toetsen. Ze haalt – door haar capaciteiten – zeer hoge cijfers. Haar leerkrachten zijn erg tevreden, wat een pupil!

De ouders zijn een pak nuchterder, leert ze wel studeren? Dit lijkt in een tweede secundair een overbodige vraag, zeker met punten +90%. Toch gaan wij ook hiermee aan de slag. Mia wil weten waar ze die paar puntjes alsnog heeft laten liggen. We vragen samen feedback opdat zij alsnog blijft streven naar de perfectie. We willen haar immers blijven uitdagen. En, leerkrachten, dat doen we niet door haar steeds maar meer vakken te gaan aanbieden.

Jan kan hierover meepraten. Hij volgde jaren een speciaal programma, waar hij meerdere richtingen combineerde. Dat liep aanvankelijk goed, maar toch bleef Jan klagen dat hij bitter weinig uitdaging kreeg. In de lessen verveelde Jan zich nog steeds. De lessen die hij niet kon bijwonen omdat hij in een andere klas aanwezig was op hetzelfde moment, boden hem meer leerkansen. Daar ‘vergat’ hij al eens een taak in te dienen, of kwam hij onvoorbereid naar een toets. De leerkrachten haalden het keer op keer aan als ‘het kind wordt overbevraagd’. Voor Jan waren dit echter leerkansen. Hij leerde eruit dat hij beter moest plannen, actief op zoek moest gaan naar info bij de leerkrachten, mocht anticiperen op taken en toetsen…. Dit lijken ons alvast erg belangrijke competenties!

Wat als de leerling niet voldoet aan de (prestatie)verwachtingen?

We spreken van onderpresteren wanneer een leerling niet naar de verwachtingen levert. Zijn resultaten liggen lager dan we dachten, vertrekkend vanuit een vorig schooljaar en/of vanuit de capaciteiten. De onderwijscoach merkt nog vaak wordt uitgegaan van niet willen bij slimme onderpresteerders. Deze leerling wordt aangemaand om zich harder in te zetten, om meer te studeren. MAAR deze jongere weet heel vaak niet wat hij dan precies hoort te doen om zijn prestaties naar omhoog te krijgen. Deze jongere is hiermee dus helemaal niet geholpen.

Wij krijgen jongeren aangemeld met studieproblemen. Ze hebben vaak een attest hoogbegaafdheid op zak, maar presteren niet naar behoren. De ouders en hun kind maken zich zorgen. Ze tonen vaak veel bereidheid om de studie op een andere, meer doeltreffende, manier aan te pakken. We merken bij deze jongeren ook dat zij gekwetst zijn, door de vele negatieve opmerkingen.

Bij bijna alle jongeren komt terug dat zij lak hebben aan herhaling. Het ging tot nu toe ook als vanzelf, dus waarom zou je dan vele keren herhalen wat je al lijkt te kennen vanaf het eerste moment. Dit ligt natuurlijk aan de kant van de jongere, maar aan de kant van de leerkracht horen wij nog altijd kwakkels van formaat als het over studeren gaat. Mag ik er hier een paar opnoemen?

Lees mijn cursus 3 keer en je kent het… Opzeggen is de beste manier om te studeren… Meer, harder werken en je studie zal opleveren… Lees verder voor hoe je wel tot studieprestaties komt. What not to do … bij leren leren

• “Lees mijn cursus 3 keer en je kent het!”

Lezen is een erg vluchtige manier van onthouden. Een hoogbegaafde zal door zijn grote capaciteit om dingen te herinneren en te linken, natuurlijk een en ander onthouden. Maar dit zal enkel datgene zijn wat hem triggert. Dit kunnen details zijn, verbanden met andere zaken. Mooi als dit als voorbereiding is op een probleemoplossend groepswerkje. Dan ben je met je hoogbegaafde rond de tafel zeker van heel wat snelle voortgang.

Alleen als het om studie gaat, dan gaan we straks toetsen wat voor de leerkracht als voor de hand liggend wordt beschouwd. Dat vergt een methode én herhaling.

De combinatie van verschillende zintuigen en werkwijzen bezorgt je het snelste en beste leerresultaat. Ga dus noteren bij dat lezen, maak samenvattingen, vertel over je leerstof en maak oefeningen.

• “Opzeggen is de beste manier van studeren”

Dit is inderdaad zeker niet slecht, zo kun je immers te weten komen of je de leerstof kunt oproepen. Het is echter een latere stap in het studieproces.

Eens je een goede samenvatting hebt gemaakt, oefeningen beheerst, dan kun je beginnen opzeggen. Liefst luidop (meerdere zintuigen, weet je nog) en loop erbij rond, drum met je vingers of handen.

• “Meer, harder werken en je studie zal opleveren”

Slimme onderpresteerders weten niet HOE ze het moeten aanpakken, daarvoor kijken ze naar hun leerkrachten. Dit zinnetje is een lege doos! Leer hen hoe ze het moeten doen, reik aan wat je precies van hen verwacht. HELP hen op weg. Geef feedback over een geslaagde studiemethode, zo leert je leerling wat hij moet doen om een goede prestatie neer te zetten. Feedback vragen is altijd moeilijk voor jongeren, dus leerkracht, bied je dit spontaan aan?

En doe je het zo: reik aan wat de leerling kan doen om een betere prestatie neer te zetten, maak het concreet. Toon wat een volledig antwoord is, wijs op het belang van structuur in antwoorden formuleren (in het hoger onderwijs kun je buizen op een open vraag als je heel chaotisch antwoordt). Spreek ook steeds je vertrouwen uit. En aub, heb het niet over ‘domme fouten’ en ‘hoe is het mogelijk dat je…

‘Wat met de toekomst van deze jongeren?

Het doet me zeer om mijn ervaringen in cijfers bevestigd te zien. Het aantal jongeren dat een nieuwe school mag zoeken stijgt aanzienlijk. Een groot aantal slimme jongeren krijgt negatieve adviezen, B en C attesten te verwerken. Of het nu rechtstreeks aan het gedrag van de jongere ligt of niet, we hebben in het onderwijs de belangrijke taak om aan de toekomst te werken.

Je leert niet zomaar uit je gedrag, je zal niet plots ophouden met een bepaalde handeling te stellen omdat men dit van je vraagt (eist). Dus een jongere een B attest geven, terwijl hij zich hard heeft ingezet maar geen hulp heeft gekregen van zijn leerkrachten zal deze jongere niet aanzetten om volgend schooljaar (1) al zijn interesses aan de kant te schuiven, (2) zich naar de verwachtingen (welke?) te gaan gedragen en (3) opeens een goed presterende leerling te zijn.

En heeft het überhaupt zin om met een B attest het jaar over te zitten in dezelfde school? Slimme onderpresteerders hebben leerkrachten nodig die hen op weg helpen, hen concrete feedback geven die gericht is op een betere prestatie. Ga op zoek naar meer afstemming. Als je leerling niet levert, kijk eerst hoe je het zelf anders/beter kan uitleggen opdat deze leerling vooruit kan. (Hattie, 2009 in Gevaert & Desmet, 2015)

Misschien tot binnenkort

Tania